Powrot Lutra do Wittenberg (1522-25)

Luter powraca do Wittenberg i przejmuje "Berlo Reformacji"

Po pierwszej "obrazoburcji" w Wittenberg Luter powraca z wygnania. Wycofuje nawet kilka reform poniewaz widzi niebezpieczenstwo, ze ludzie zmuszani sa do nowej wiary. Temu chce jednak przeszkodzic.

6 marca 1522 roku Luter przybywa do Wittenberg i prowadzi swymi "wielkopostnymi kazaniami" ruch reformatorski, ktory widzial schodzacy w radykaly, znowu na swa umiarkowana linie.

Powrot banity jest niebezpieczny, jednak ze wzgledu na bezpieczenstwo Lutra reformatorzy osiagaja czesciowe sukcesy: 2 parlament w Nürnberg uznaje ekskomunikacje Lutra za niewykonalna. Wprawdzie w roku 1524 na 3 parlamencie w Nürnberg ekskomunikacja ta zostaje wznowiona, to reformacja juz sie tak ustabilizowala, ze aresztowanie Lutra jest malo prawdopodobne.

W kolejnych latach Lutrowi chodzi o to, aby przez pisma i kazania praktycznie wprowadzac w czyn swoje nauki.

W dziele" O swiatowej wladzy, jak daleko jest sie jej winnym posluszenstwa " Luter umieszcza podstawy swej etyki politycznej.

W latach 1522 do 1524 Luter zajmuje sie przede wszystkim wyglaszaniem kazan. Podrozuje po calych Srodkowych Niemczech, a jesienia 1522 jest nawet w Erfurt i Weimar. Bardzo waznym zadaniem jest dla niego oznajmianie i wyjasnianie ludziom Ewangelii.
Swymi dzielami "O porzadku mszy sw. we wspolnocie " i "Formula missae" (Forma mszy) Luter przeprowadza takze, juz wczesniej zamierzona reforme mszy sw.

Nowy lad socjalny osiagnieto przez wprowadzenie "wspolnej skrzyni". Komunalne zadania socjalne i naukowe finansowane beda przez pobranie majatku starego Kosciola.

Reorganizacje szkolnictwa Luter uznaje za najpilniejsze zadanie. Przed jego powrotem przeciez niektorzy profesorowie i uczniowie nie radzili sobie z interpretacjami nauk Lutra. Reformator potrzebowal dobrze wyksztalconych proboszczy, nauczycieli i urzednikow. W dziele "Do rajcow wszystkich miast w panstwie niemieckim, aby tworzyli i urzymywali chrzescijanskie szkoly" zobowiazuje wladze do zagwarantowania mlodziezy dobrego wyksztalcenia.

Pojawia sie nowy antagonizm Reformacji. Tym razem sa to radykalne sily z wlasnych szeregow, nazwane przez Lutra Fanatyk i Duch watahy.

Thomas Münzer, ksiadz i dawny zwolennik Lutra, w 1525 zostaje przywodca powstania chlopskiego w Srodkowych Niemczech, ktore w 1524 wybuchlo na poludniowym zachodzie. Te sily, powolujace sie na luteranskie nauki, domagaja sie sprawiedliwych (gospodarczych) warunkow, rowniez przez obalenie wladz.

W swych kazaniach, ktore sam wyglasza na terenach powstanczych, Luter zwraca sie przeciwko jakiejkolwiek przemocy. Chlopi, ktorzy mieli nadzieje na poparcie ze strony Lutra, odrzucaja jednak jego prosby o zaniechaniu uzywania przemocy.
Ale Luter wciaz wzywa ludzi, aby uwolnili sie od duchowej samowoli wladzy, nie od gospodarczej i politycznej.

Tak powstaje dzielo "Przeciw Morderczym i Zbojeckim Watahom Chlopow ", ktore do dzis zalicza sie do najbardziej spornych dziel Reformatora.

15 maja w bitwie pod Frankenhausen chlopi ponosza kleske.