Het Humanisme
Tijdens Luthers leven vielen talrijke belangrijke veranderingen van een tot dan toe relatief vaststaand politiek en wereldbeschouwelijk systeem. Technische uitvindingen, zoals het compas of de boekdrukkunst hadden een compleet navigatie en communicatiesysteem tot gevolg. Geografische ontdekkingen, zoals de reis van Columbus naar Amerika in het jaar 1492, negen jaar na de geboorte van Luther, veranderden een heel wereldbeeld.
Een concentratie van veranderingen schept natuurlijk ook onrust. Onrust, die velen gevaarlijk leek en die om verschillende redenen bestreden moest worden - hierbij behoeven we alleen maar te denken aan het martelaarschap van de zogenaamde ketters.
Met de veranderingen trad ook een nieuwe geestelijke stroming, die zelf oorzaak en tegelijkertijd resultaat van de verandering is, op - het Humanisme (Humanisme: In het Latijn humanitas = menselijkheid, wat betekent: de ontwikkelde mens).
De formele gemeenschappelijkheid, het bestuderen van de klassieke antieke literatuur als ook het leren van de Griekse en Latijnse taal, was in alle onderdelen van het Humanisme terug te vinden. Vandaar voert ook de leidraad van het Humanisme: "Ad Fontes!" - terug naar de bronnen - ook vooral terug naar de Griekse originele handschriften uit de Oudheid.
Voor Luther betekende dit een intensief bestuderen van de Bijbel: Humanisme was voor hem voor alles een nieuwe bezinning op de Griekse en Hebreeuwse originele handschriften van de Bijbel - Bijbelhumanisme.
Deze beweging, die met hernieuwde kracht ook tegen de starre scholastische onderwijs idealen inging en daarmee de tegenstand van de kerk opriep, heeft talrijke belangrijke persoonlijkheden voortgebacht.
Erasmus von Rotterdam
Erasmus van Rotterdam is waarschijnlijk de bekendste naam. Erasmus, de grote geleerde, die overal in Europa bekend is, begroet aanvankelijk de hervormingen van de 'kleine Augustijner monnik' Luther. Na een strijd met Luther keren hij en vele humanisten zich echter van de Reformatie af.
Luthers belangrijkste medestrijder, de humanist Philippus Melanchthon, werd gevormd door de humanistische geleerde Johannes Reuchlin en stond als geleerde steeds in contact met andere humanisten, vooral Erasmus.
