Luther op de rijksdag te Worms (1521)
De voorgeschiedenis
Luther, die als het ware al door de kerkelijke ban tot ketter verklaard is, wordt door de keizer onder druk van enige vorsten, die probeerden Luther voor hun doeleinden te gebruiken, naar Worms uitgenodigd. Daar moet Luther zoals de kerk en ook de keizer het willen zijn leer herroepen. De vorsten, die Luther steunen, hopen door de op handen zijnde gebeurtenissen, de politieke macht van Rome in Duitsland te verminderen.Ook eist de landsvorst van Luther, de machtige keurvorst Frederik de Wijze van Saksen, dat Luther niet zonder verhoor in de ban gedaan en gearresteerd wordt.
De reis naar Worms
Luther begeeft zich op de 2e april in het jaar 1521 naar Worms. Echter reeds de heenreis naar de rijksdag wordt niet de boetegang, waar de kerk op hoopte. De reis naar Worms lijkt eerder een triomftocht, in alle plaatsen wordt Luther met grote geestdrift ontvangen.Hij preekt in Erfurt, Gotha und Eisenach. En ook in Worms, waar hij op de 16e april aankomt, wordt hij door het volk met gejuich ontvangen.
Naar het Lutherjaar: Lutherreizen naar Worms
Luthers optreden op de rijksdag te Worms
Het optreden van Luther op de rijksdag wordt als zakelijk, verstandig en bezonnen beschreven. Hij moet tweemaal voor de keizer verschijnen, iedere keer wordt hem duidelijk voorgelegd, om zijn leer terug te nemen, maar Luther ziet geen bewijs tegen zijn stellingen en opvattingen, die hem bewegen kunnen, om zijn stellingen te herroepen: "als ik niet door getuigenissen van de Schrift en heldere verstandelijke redenen overtuigd wordt; want noch tegen de paus noch tegen de concilies alleen geloof ik, dat het vaststaat, dat ze vaak gedwaald en zichzelf tegengesproken hebben, daarom ben ik door de plaatsen van de Heilige Schrift, die ik naar voren gebracht heb, in mijn geweten overwonnen en gevangen in het Woord van God. Daarom kan en wil ik niets herroepen, omdat het niet heilzaam is iets tegen het geweten in te doen. God helpe mij, Amen!"De beroemde woorden "Hier sta ik en ik kan niet anders!" stammen niet van Luther.
Ik ben er door!
Nadat hij de zaal waar de onderhandelingen plaatsvonden verlaten had, roept hij opgelucht "Ik ben er door." En hij is er ook door: Luther wordt in vrijheid gesteld en niet gearresteerd, omdat hem in de brief waarin hem bescherming was beloofd voor 21 dagen een vrijgeleide was verzekerd. Hij begeeft zich op de 25e april op de terugreis.
Wanneer hij en de vorsten die hem steunden Worms verlaten hebben, spreekt de keizer over Luther de rijksban uit (Het Edict van Worms): hij is nu vogelvrij.
Op de terugreis laat keurvorst Frederik de Wijze Luther op de 4e mei "ontvoeren" (Luther heeft dat van tevoren geweten). Dit gebeurt aan de ene kant om Luthers veiligheid te garanderen, aan de andere kant om hem voor korte tijd uit beeld te laten verdwijnen - zelf het gerucht van Luthers dood is in omloop. Ook dient deze aktie er voor de keurvorst vooral toe, zich zelf niet in gevaar te brengen, omdat de vorst zelfs iemand die in de ban gedaan was en een ketter was bescherming verleende.
Luther wordt op de afgelegen Wartburg gebracht en de beweging van de Reformatie heeft tijd om voet aan de grond te krijgen.
